Koło młyńskie

Pozostałości XIX wiecznego młyńskiego koła 

we młynie przy ul. Starojaworskiej.

Na szlaku "Młynówki"

Zarząd "Księstwa Jaworskiego" na wycieczce szlakiem kanału "Młynówka" (październik 2008 r.) - stopień wodny na Nysie w Czernicy. Na pierwszym palnie śluza zamykająca dopływ wody z Nysy do "Młynówki". Od lewej: Andrzej Kowalik, Dorota Ziętek, Mariola Kobylska, Bogdan Krupa. 

Akta "Młynówki"

 Od lewej: Mirosław Szkiłądź, Bogdan H. Krupa, Henryk Wojtala.

Przekazanie archiwalnych (poniemieckich) planów kanału "Młynówki" dyrektorowi Muzeum Regionalnego p. Mirosławowi Szkiłądziowi przez prezesa Spółki "Młynówka" p. Henryka Wojtalę.

Europejskie Dni Dziedzictwa 2009

"Zabytkom na odsiecz! Szlakiem grodów, zamków i twierdz"

Przedmieście legnickie w połowie XVIII wieku - fragment kopii Panoramy Wernera ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Jaworze. Numerem 15 oznaczona Brama Legnicka. 21 to Pałac Agnieszki. Numer 2 to budynki parafii Św. Marcina, a pod 16 widnieje ruina dawnej kaplicy cmentarnej (obecnie jest to teren Gimnazjum nr 2.

Europejskie Dni Dziedzictwa w 2009 roku przygotowały w Jaworze wspólnie Gimnazjum  nr  2 (prowadzącą projektu z tej strony była Dorota Ziętek) oraz Towarzystwo Społeczno – Kulturalne „Księstwo Jaworskie”. Zgodnie z tematem EDD opracowaliśmy serię plansz edukacyjnych poświęconą historii średniowiecznych fortyfikacji na terenie Europy. Od 12 września była ona wystawiona na pierwszym piętrze Gimnazjum  nr 1.  Przedstawiliśny na tych planszach jak wyglądało średniowieczne miasto (na przykładzie francuskiego Carcasonne – jedynego w pełni zachowanego średniowiecznego miasta w Europie).  Średniowieczne miasta miały własne siły zbrojne – dołączono więc plansze przedstawiającą uzbrojenie i wyposażenie miejskiej piechoty z XIV wieku (tzw. drabów).  Przedstawiono także rozwój zamku rycerskiego: od niewielkiej, drewnianej wieży po pełnowymiarową, kamienną lub ceglaną fortecę z potężnymi murami. 

Zamek jak wiadomo musi mieć obrońców. Na wystawie znalazły się więc plansze pokazujące rozwój rycerskiego ekwipunku od X do końca XV wieku.  Tę część ekspozycji zamykały dwie plansze związane już bezpośrednio z Jaworem. Pierwsza przedstawiała plan miasta z początku XIX wieku z zaznaczonymi dwiema liniami murów obronnych oraz czterema bramami.  Druga to panorama Jawora z połowy XVIII wieku autorstwa F. B. Wernera. Pokazywała ona nasze miasto „z lotu ptaka” ponad 250 lat temu. Kolorowa kopia tej unikatowej panoramy znajduje się w zbiorach jaworskiego Muzeum Regionalnego.

Drugą część ekspozycji wypełniły plansze poświęcone jaworskim fortyfikacjom, przygotowane przez uczniów „dwójki”: Roberta Bauera, Jakuba Batogowskiego, Izabelę Hawro, Patrycję Iwanow, Mateusza Kobylskiego,  Remigiusza Kropiwnickiego, Katarzynę Krząstek, Dominika Michalkiewicza, Dariusza Otokę, Patrycję Rajnert, Grzegorza Zakrzewskiego i Joannę Zatorską.

16 i 17 września uczniów Gimnazjum nr 1 oprowadzał po wystawie Piotr Pacak z Księstwa Jaworskiego, opowiadając o historii przedstawianej na planszach.  W piątek 18 września w związku z wystawą odbył się w „jedynce” Dzień Średniowiecza – stroje i muzyka”. Prowadzącym był Jakub Dydak, pomagały mu przebrane w historyczne stroje Sandra Krząstek oraz Aleksandra Ziętek. Podkład muzyczny przygotował Wojciech Kołodyński.

Wszystkie plansze wykonane na potrzeby tegorocznej edycji Europejskich Dni Dziedzictwa pozostaną jako pomoc naukowa w Gimnazjum nr 1. 

List gratulacyjny od Marszałka

Województwa Dolnośląskiego

Wieża rycerska w Zębowicach

Wieża rycerska w Zębowicach. 

Widok od strony dziedzińca.

Pod koniec 2007 roku nasze stowarzyszenie zbierając materiały do opracowania o kanale Młynówki zwróciło uwagę na nieznany dotąd budynek w Zębowicach o ewidentnie zabytkowym charakterze. „Odkryty” tak nieoczekiwanie obiekt  uznaliśmy pierwotnie za średniowieczny spichlerz. Po dokładniejszych badaniach okazało się, że najprawdopodobniej mamy do czynienia z rycerską wieżą mieszkalną. Zbudowano ją  na planie prostokąta o bokach 8 x 6 metrów (dłuższy bok w osi wschód – zachód). Wysokość całkowita do szczytu dwuspadowego dachu (zorientowanego również w układzie wschód – zachód) to około 13 - 14 metrów. Główne wejście znajduje się w ścianie południowej, a prowadzi przez kamienny portal ostrołukowy. Nad wejściem znajduje się okrągły kartusz obecnie zupełnie zatynkowany. Za portalem znajdują się cztery prostokątne wnęki (po dwie z każdej strony), z kamiennymi lub drewnianymi wykładzinami, które służyły pierwotnie do lokowania belek blokujących wejście.  Kamienna podłoga parteru znajduje się zauważalnie poniżej obecnego poziomu podwórza. Grubość ścian kondygnacji parterowej to około 1 metra. Na wyższych piętrach wartość ta zmniejsza się skokowo o ok. 10 - 15 cm. We wszystkich ścianach parteru zachowały się wąskie otwory okienne o zdecydowanie strzelniczym charakterze (większość została zamurowana i widać je tylko od wewnątrz). We wszystkich kondygnacjach spotykamy też okna zdecydowanie szersze (choć z zachowanym przewężeniem), które  zostały zmodernizowane i częściowo uzupełnione materiałem ceglanym. Otwarte pozostawiono tylko te w ścianie południowej. Resztę zamurowano i zatynkowano. 

  Odkrywca wieży, Bogdan H. Krupa, w pomieszczeniu 
na drugim piętrze.

W zachodniej ścianie parteru znajduje się zamurowane (częściowo też zawalone)  wejście prowadzące najprawdopodobniej do piwnicy (jest widocznie ukierunkowane w dół). Według miejscowej legendy ma to być początek podziemnego przejścia do pobliskich Siekierzyc. Na wszystkich kondygnacjach wieża zachowała drewniane podłogi oraz obelkowanie o nieustalonej jeszcze metryce. Komunikację wewnętrzną zapewniają obecnie drewniane schody. W stosunku do reszty wieży są one konstrukcją wtórną -  zachowały się puste wnęki po wyciętych w czasie budowy schodów fragmentach belek. Pierwotnie komunikacja odbywała się zapewne za pomocą drabin przez otwory w podłodze. W ścianie zachodniej drugiego piętra znajduje się portal, który może być częścią średniowiecznego wykusza ustępowego. We wschodniej ścianie tej kondygnacji zachowała się z kolei półkolista, płytka wnęka nasuwająca skojarzenia z kominkiem. 

Precyzyjne datowanie wieży wymaga dokładnych badań. Wstępna ocena (np. według portalu) wskazuje na XIV wiek. Militarno – rezydencjalny charakter obiektu potwierdza (wykluczając przy tym charakter gospodarczy) grubość ścian i charakter otworów okiennych, a także ogólny plan i podział wewnętrzny. 

Do 1945 roku (i prawdopodobnie kilka lat później) wyższe kondygnacje wieży używane były jako spichlerz. Obecnie budynek należy do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.Towarzystwo Księstwo Jaworskie, jako Społeczny Opiekun Zabytków pod koniec lutego zgłosiło całą sprawę do legnickiego oddziału Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, który dokonał już wstępnej wizytacji  obiektu. W najbliższym czasie spodziewamy się też wizytacji obiektu ze strony wrocławskiego WKZ. Nasze stowarzyszenie zamierza dalej monitorować losy tego sensacyjnego odkrycia, z nadzieją, że wieża zostanie nie tylko gruntownie przebadana, ale także właściwie odnowiona i sensownie zagospodarowana. 

Gotycki portal wieży. 

----------------------------------

 Artykuł P. Pacak z "Rycerstwa"

Enklawa Przyrodniczo - Kulturowa

 

W roku 2011 Towarzystwo "Księstwo Jaworskie" wsparło Gimnazjum nr 2 przy tworzeniu enklawy przyrodniczo - kulturowej obok bastei "Zamek Anioła". Wyeksponowano w niej szereg przykładów ciekawej roślinności. Wątek historyczny tworzą dwie plansze poglądowe. Jedna przedstawia panoramę Jawora z połowy XVIII wieku autorstwa F. Wernera. Druga prezentuje plan miasta z początku XIX wieku i poświęcona jest historii jaworskich fortyfikacji.

Piotr Pacak i B. Krupa przy pracy. 

Enklawa przyrodniczo - kulturowa przy Gimnazjum nr 2. 

Na drugim planie basteja Zamek Anioła. 

 Plansza z panoramą Wernera. 

 Plansza z planem jaworskich fortyfikacji.

Wykonany przez B. Krupę skalniak na 
Placu Bankowym obok enklawy.

Europejskie Dni Dziedzictwa 2011

"Kamienie milowe cywilizacji"

10 września br. w Jaworze odbyła się kolejna edycja Europejskich Dni Dziedzictwa. Ta cykliczna impreza, obejmująca większość państw Unii, organizowana jest od prawie ćwierć wieku pod patronatem Rady Europy jako największy tego typu projekt edukacyjny – promocyjny w Europie. Ich głównym celem jest promowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz przypominanie o wspólnych korzeniach kultury europejskiej. Hasłem tegorocznej edycji były „Kamienie milowe”.

Jaworscy organizatorzy EDD (Towarzystwo Społeczno – Kulturalne „Księstwo Jaworskie”) wybrali tym razem jako temat przewodni krzyże i kapliczki „pokutne”. Obiekty te stawiano na mocy umów pojednawczych, jakie w średniowieczu sprawca niezamierzonego zabójstwa mógł zawrzeć z rodziną ofiary, pozwalający na uniknięcie z jej strony zwyczajowej dotąd zemsty. Oprócz różnych, wymiernych i symbolicznych, rekompensat musiał wystawić w miejscu zbrodni kamienny krzyż. Był to ogromny postęp cywilizacyjny, wobec wcześniejszych praw nie rozróżniających winy umyślnej i nieumyślnej. Jaworska edycja EDD odbyła się tym razem na dziedzińcu banku PKO przy bastei Zamek Anioła. Na jej zachodniej ścianie znajduje się unikalny zespół sześciu krzyży pokutnych. Wmurowano je tutaj w 2. połowie XIX wieku w czasie odbudowy obiektu. Ponieważ całość jest na co dzień niedostępna, okazję, jaką stworzyli organizatorzy, wykorzystało wielu pasjonatów tematu z całego Dolnego Śląska, a także uczniowie z Klubu Młodego Regionalisty (Gimnazjum nr 1) pod opieką Doroty Ziętek i z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego pod opieką Andrzeja Kowalika i Zbigniewa Baranowskiego. Gości powitał prezes „Księstwa Jaworskiego” Bogdan Krupa, który przedstawił ideę Europejskich Dni Dziedzictwa. O ewolucji prawa średniowiecznego i jego „pokutnych” pomnikach opowiedział Piotr Pacak. Sylwia Skowron z Gimnazjum nr 1 odczytała tekst najstarszej na Śląsku umowy kompozycyjnej z 1305 roku, wydanej w kancelarii księżnej Beatrycze, wdowy bo księciu jaworskim Bolku I Srogim. Z okazji EDD odbyła się również premiera folderu edukacyjnego „Krzyże i kapliczki pokutne powiatu jaworskiego”. Tę niewielką publikację opracowali Bogdan Krupa i Piotr Pacak z „Księstwa Jaworskiego”, a sfinansowało starostwo ze środków powiatu jaworskiego. TS-K „Księstwo Jaworskie dziękuje dyrekcji Banku PKO SA za współpracę przy organizacji tegorocznej edycji EDD.

Europejskie Dni Dziedzictwa 2010

Od lewej: Piotr Pacak, Bogdan Krupa - prezentacja zabytkowych żaren..

"Od pomysłu do przemysłu"

Temat tegorocznej edycji „Od pomysłu do przemysłu” Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Księstwo Jaworskie” i Gimnazjum nr 1 w Jaworze zrealizowały dwutorowo – jako wykład „Średniowieczna jaworska Młynówka” oraz wystawę „Od pomysłu do przemysłu”. Wykład odbył się 17 września o godz. 10 w sali odczytowej Muzeum Regionalnego w Jaworze. Dla uczniów z Gimnazjów nr 1 i 2 (klasa 3b Joanny Adamskiej z „dwójki” oraz klasy 1b Lidii Struzik i 3a Doroty Ziętek z „jedynki” − w sumie ok. 70 osób) prowadzili go prezesi „Księstwa Jaworskiego” – Bogdan Krupa i Piotr Pacak.

Tematem była historia i znaczenie gospodarcze kanału Młynówki. Wykład rozpoczął się od przedstawienia spraw najprostszych – jak w dawnych wiekach zbierano zboże (jak wyglądał snopek), jak młócono cepem itd. Dzięki zabytkowym żarnom, wypożyczonym na tę okazję przez Wiesława Borkowskiego, gimnazjaliści mogli zobaczyć jak młynarze pracowali w epoce przed zastosowaniem koła wodnego. B. Krupa przedstawił również przebieg Młynówki, ilustrując to licznymi zdjęciami jej współczesnych reliktów. Wielką ciekawostką było zaprezentowanie przy tej okazji kopii panoramy Jawora z poł. XVIII wieku, autorstwa Wernera.
Piotr Pacak w swojej części wykładu opowiedział o historii powstania Młynówki i tym, jak wpłynęła ona na gospodarczy rozwój dawnego Jawora. Przedstawił również artykuł „Chleb” z Encyklopedii Staropolskiej Z. Glogera – przy takich okazjach warto czasem pamiętać nie tylko o małej, ale i dużej Ojczyźnie...
Drugą część jaworskich Europejskich Dni Dziedzictwa zrealizowali uczniowie drugich i trzecich klas Gimnazjum nr 1, tworząc pod opieką Doroty Ziętek wystawę poświęconą historii wynalazków przełomu XIX i XX wieku. Na wykonanych przez uczniów planszach poglądowych znalazły się między innymi historia samochodu, pralki, lodówki, agrafki, ciężarówki oraz lokomotywy. Osobna plansza poświęcona była historii jaworskiej cukrowni – najstarszego zakładu przemysłowego na terenie naszego miasta. Jak podkreśla Dorota Ziętek, tegoroczny projekt cieszył się wielkim zainteresowaniem i zaangażowaniem gimnazjalistów. Organizatorzy jaworskiej edycji Europejskich Dni Dziedzictwa dziękują dyrekcji Muzeum Regionalnego za udostępnienie sali odczytowej oraz pomoc techniczną. Dziękujemy również Wiesławowi Borkowskiemu za wypożyczenie zabytkowych żaren.

Prelekcja P. Pacaka.

Europejskie Dni Dziedzictwa 2008

"Od ojcowizny do Ojczyzny"

Edycja Europejskich Dni Dziedzictwa w roku 2008 przygotowana została przez Gimnazjum nr 1 w Jaworze przy współpracy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „ Księstwo Jaworskie”. W holu gimnazjum we wrześniu prezentowana była wystawa fotograficzna o Jaworze od czasów księstwa piastowskiego, przez okres wojenny do współczesnej rozbudowy. Towarzystwo zaprezentowało zdjęcia strojów ludowych z tych terenów Polski, z których pochodzi najwięcej jaworzan. Uczniowie z Klubu Młodego Regionalisty przygotowali ekspozycje o powojennej migracji Polaków na tereny powiatu jaworskiego bogate w pamiątki, dokumenty i zdjęcia. 

W ramach Dni Dziedzictwa 19 września 2008 w Sali Rajców odbyło się spotkanie młodzieży z przewodniczącym Rady Miejskiej Andrzejem Madejem. Uczennice naszego gimnazjum: Alicja Borowiecka i Żaneta Ignatiuk zaprezentowały zebranym przygotowane przez siebie i innych uczniów projekty multimedialne. Dwa z nich dotyczyły modernizacji Basenu Miejskiego w Jaworze, a trzeci rozbudowy i uatrakcyjnienia ośrodka „Jawornik”. Projekty zostały wykonane w ramach lekcji wiedzy o społeczeństwie pod kierunkiem nauczycielki Aldony Łapińskiej. 25 września wystawę odwiedziły dzieci z Przedszkola nr 8 oraz z Przedszkola nr 4, prezentując własny zespół w pięknych strojach z lajkonikiem. Występ zespołu przygotowały nauczycielki: Iwona Subocz i Iwona Reczuch. Oprócz 450 uczniów Gimnazjum nr1 wystawę obejrzały także cztery klasy z Gimnazjum nr 2, Szkoły Podstawowej nr1, klasa trzecia ze Szkoły Podstawowej nr 5 oraz rodzice gimnazjalistów, którzy wzięli udział w jej przygotowaniu. Młodzież wysłuchała prelekcji nauczycielki Doroty Ziętek na temat repatriantów i przesiedleńców. 

Podsumowanie Europejskich Dni Dziedzictwa na Dolnym Śląsku miało miejsce 26 września w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu z udziałem marszałka województwa dolnośląskiego. Organizatorzy jaworskiej edycji otrzymali podziękowania oraz nagrody rzeczowe w postaci książek i płyt z muzyką ludową, które wzbogacą zbiory biblioteki Gimnazjum nr1 w Jaworze. Eksponaty z wystawy pozostaną w gimnazjum jako pomoce naukowe. Wielki wkład w przygotowanie i przeprowadzenie tegorocznej edycji włożyli nauczyciele: Dorota Ziętek, Mariola Kobylska, Aldona Łapińska oraz Janina Podhorska- dyrektor Gimnazjum nr 1. Ze strony Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „Księstwo Jaworskie” w przygotowaniu imprezy wzięli udział: Bogdan Krupa i Piotr Pacak. 

Uczniowie, którzy przygotowali swoje projekty do wystawy „ Korzenie tradycji. Od ojcowizny do ojczyzny” to: Dariusz Otoka, Paulina Wiernicka, Joanna Żebrowska, Jakub Dydak, Patryk Sutor, Alicja Borowiecka, Barbara Dziadkowiec, Dominika Michalkiewicz, Marzena Tamioła, Michał Kostulski, Michalina Dębska, Tomasz Wilczak, Mateusz Kobylski, Izabela Hawro, Jagoda Skwarek, Sandra Krząstek, Katarzyna Krząstek, Magdalena Rzeszutek, Aleksandra Ziętek, Tomasz Krzemień, Karolina Stanisławiec, Żaneta Ignatiuk, Wojciech Kołodyński i Jakub Batogowski. 

Otwarcia Międzymurza - 2007

23 czerwca 2007 roku po wielu latach Międzymurze zostało po raz pierwszy otwarte dla publiczności, jako jedna z atrakcji Dni Jawora. Przed wejściem do Międzymurza przygotowaliśmy kolorowe plansze z przedstawiające min. plan miasta z połowy XVIII wieku oraz historię sztuki fortyfikacyjne i oblężniczej od średniowiecza do XVII wieku. Po zakończeniu imprezy wszystkie plansze przekazaliśmy do zborów Muzeum Regionalnego w Jaworze. Dla zwiedzających dostępna była także ulotka opisująca historię Międzymurza przygotowana przy współpracy z dyrektorem Muzeum Regionalnego w Jaworze M. Szkiłądziem. Zwiedzających oprowadzał Piotr Pacak. 

Europejskie Dni Dziedzictwa 2007

Od lewej: Piotr Pacak (wiceprezes), Mirosław Szkiłądź 

(kustosz Muzeum Regionalnego w Jaworze), 

Dorota Ziętek (członek Zarządu), Bogdan H. Krupa (prezes).

W ramach Europejskich Dni Dziedzictwa w roku 2007 przygotowaliśmy spotkanie na dziedzińcu bastei "Zamek Anioła". Tematem przewodnim były średniowieczne "krzyże pojednania" (zwane powszechnie "krzyżami pokutnymi"). Uczniowie gimnazjum nr 2 zaprezentowali krótkie przedstawienie oparte na motywach średniowiecznej umowy kompensacyjnej. Na koniec Piotr Pacak opowiedział gościom o historii jaworskich fortyfikacji prezentując przy okazji historyczne plany.  

Zespół z Gimnazjum nr 2.

Pogadanka o fortyfikacjach.