Wieża rycerska w Zębowicach

Wieża rycerska w Zębowicach. 

Widok od strony dziedzińca.

Pod koniec 2007 roku nasze stowarzyszenie zbierając materiały do opracowania o kanale Młynówki zwróciło uwagę na nieznany dotąd budynek w Zębowicach o ewidentnie zabytkowym charakterze. „Odkryty” tak nieoczekiwanie obiekt  uznaliśmy pierwotnie za średniowieczny spichlerz. Po dokładniejszych badaniach okazało się, że najprawdopodobniej mamy do czynienia z rycerską wieżą mieszkalną. Zbudowano ją  na planie prostokąta o bokach 8 x 6 metrów (dłuższy bok w osi wschód – zachód). Wysokość całkowita do szczytu dwuspadowego dachu (zorientowanego również w układzie wschód – zachód) to około 13 - 14 metrów. Główne wejście znajduje się w ścianie południowej, a prowadzi przez kamienny portal ostrołukowy. Nad wejściem znajduje się okrągły kartusz obecnie zupełnie zatynkowany. Za portalem znajdują się cztery prostokątne wnęki (po dwie z każdej strony), z kamiennymi lub drewnianymi wykładzinami, które służyły pierwotnie do lokowania belek blokujących wejście.  Kamienna podłoga parteru znajduje się zauważalnie poniżej obecnego poziomu podwórza. Grubość ścian kondygnacji parterowej to około 1 metra. Na wyższych piętrach wartość ta zmniejsza się skokowo o ok. 10 - 15 cm. We wszystkich ścianach parteru zachowały się wąskie otwory okienne o zdecydowanie strzelniczym charakterze (większość została zamurowana i widać je tylko od wewnątrz). We wszystkich kondygnacjach spotykamy też okna zdecydowanie szersze (choć z zachowanym przewężeniem), które  zostały zmodernizowane i częściowo uzupełnione materiałem ceglanym. Otwarte pozostawiono tylko te w ścianie południowej. Resztę zamurowano i zatynkowano. 

  Odkrywca wieży, Bogdan H. Krupa, w pomieszczeniu 
na drugim piętrze.

W zachodniej ścianie parteru znajduje się zamurowane (częściowo też zawalone)  wejście prowadzące najprawdopodobniej do piwnicy (jest widocznie ukierunkowane w dół). Według miejscowej legendy ma to być początek podziemnego przejścia do pobliskich Siekierzyc. Na wszystkich kondygnacjach wieża zachowała drewniane podłogi oraz obelkowanie o nieustalonej jeszcze metryce. Komunikację wewnętrzną zapewniają obecnie drewniane schody. W stosunku do reszty wieży są one konstrukcją wtórną -  zachowały się puste wnęki po wyciętych w czasie budowy schodów fragmentach belek. Pierwotnie komunikacja odbywała się zapewne za pomocą drabin przez otwory w podłodze. W ścianie zachodniej drugiego piętra znajduje się portal, który może być częścią średniowiecznego wykusza ustępowego. We wschodniej ścianie tej kondygnacji zachowała się z kolei półkolista, płytka wnęka nasuwająca skojarzenia z kominkiem. 

Precyzyjne datowanie wieży wymaga dokładnych badań. Wstępna ocena (np. według portalu) wskazuje na XIV wiek. Militarno – rezydencjalny charakter obiektu potwierdza (wykluczając przy tym charakter gospodarczy) grubość ścian i charakter otworów okiennych, a także ogólny plan i podział wewnętrzny. 

Do 1945 roku (i prawdopodobnie kilka lat później) wyższe kondygnacje wieży używane były jako spichlerz. Obecnie budynek należy do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.Towarzystwo Księstwo Jaworskie, jako Społeczny Opiekun Zabytków pod koniec lutego zgłosiło całą sprawę do legnickiego oddziału Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, który dokonał już wstępnej wizytacji  obiektu. W najbliższym czasie spodziewamy się też wizytacji obiektu ze strony wrocławskiego WKZ. Nasze stowarzyszenie zamierza dalej monitorować losy tego sensacyjnego odkrycia, z nadzieją, że wieża zostanie nie tylko gruntownie przebadana, ale także właściwie odnowiona i sensownie zagospodarowana. 

Gotycki portal wieży. 

----------------------------------

 Artykuł P. Pacak z "Rycerstwa"